@REVA (GUJARATI)#Movie_review

 

નર્મદા નદીને આપણે ગુજરાતની જીવાદોરી માનીએ છીએ. આ પવિત્ર નદીના દર્શનને સૌભાગ્ય માનનારાઓની સંખ્યા પણ ઘણી મોટી છે. એવામાં આ નદીની કેટલીક પ્રાચીન ખાસિયતો વિશે જાણવામાં દરેકને રસ પડશે....

પુણ્યસલિલા મેકલસુતા મા નર્મદા, જેના પુણ્ય પ્રતાપથી આપણે સૌ પરિચિત છીએ. આમ તો દરેક નદી સાથે કોઈને કોઈ કથા સંકળાયેલી જ હોય છે પરંતુ નર્મદા નદીની વાત જ અનોખી છે.

- ભારતની આ એકમાત્ર એવી નદી છે જેનું પુરાણ છે. તેમજ આ એક એવી નદી છે. જેની લોકો પરિક્રમા કરી શકે છે. એટલું જ નહીં મોટા-મોટા ઋષિઓ નર્મદાના કિનારે તપસ્યા કરતાં હોય છે.

 - તમારામાંથી બહુ ઓછાને ખબર હશે નર્મદાનું એક નામ ચિરકુંવારી છે. આ પાછળની માન્યતા એવી છે કે , એક વખત ગુસ્સામાં આવીને નર્મદાએ પોતાની દિશા બદલી લીધી અને એકલા જ વહેવાનો નિર્ણય કર્યો. આજે પણ તે અન્ય નદીઓની તુલનામાં વિપરિત દિશામાં વહે છે. એમના આ અખંડ નિર્ણયને લીધે જ એમને ચિરકુંવારી કહેવામાં આવે છે. અહીં અમે તમને નર્મદા નદી સાથે સંકળાયેલા કેટલાક તથ્યો જણાવુ‌‌  , જે તમારામાંથી બહુ ઓછાને ખબર હશે.

- પુરાણોમાં કહેવાયુ છે કે એમનો જન્મ 12 વર્ષની કન્યા તરીકે થયો હતો. સમુદ્ર મંથન વખતે ભગવાન શિવના પરસેવાનું એક ટીપું ધરતી પર પડ્યું અને એમાંથી જ મા નર્મદા પ્રગટ થયા. તેથી જ તેમને શિવસુતા પણ કહેવામાં આવે છે.

- ચિરકુંવારી મા નર્મદા વિશે કહેવાય છે કે એમને લાંબા સમય સુધી સંસારમાં રહેવાનું વરદાન મળ્યું છે. એવો ઉલ્લેખ પણ છે શંકર ભગવાને એમને વરદાન આપ્યું હતું કે પ્રલયકાળમાં પણ તારો અંત નહી થાય. તમારા પવિત્ર પાણીથી તમે યુગોયુગો સુધી આ સમસ્ત સંસારનું કલ્યાણ કરશો.

- મધ્ય પ્રદેશના સુંદર સ્થળ અમરકંટક અનૂપપુરમાં મા નર્મદાનું ઉદગમ સ્થળ છે. ત્યાંથી એક નાનકડી ધારાથી શરૂ થતો એમનો પ્રવાહ આગળ જતાં વિશાળ રૂપ ધારણ કરી લે છે.

- આ સ્થાન અદ્ભુત દ્રશ્યો માટે પણ જાણીતુ છે. આ સ્થળે આજે પણ મા રેવાનો વિવાહ મંડપ જોવા મળે છે. પુરાણોમાં કહેવાયુ છે કે એમણે પોતાના પ્રેમી સોનભદ્ર પર ગુસ્સે થઇને જ ઉંધા વહેવાનો નિર્ણય કર્યો હતો અને પોતાની દિશા બદલી નાંખી.

- એ પછી તો સોનભદ્ર અને સખી જોહિલાએ મા નર્મદાની ઘણી માફી માગી પરંતુ ત્યાં સુધીમાં તો નર્મદા ઘણે દૂર સુધી વહી ચૂકી હતી. પોતાની સખીનો વિશ્વાસ તોડવાને લીધે જ જોહિલાને પૂજનીય નદીઓમાં સ્થાન નથી આપવામાં આવ્યું. સોન નદી કે નદ સોનભદ્રનું ઉદગમ સ્થાન પણ અમરકંટક જ છે.

- આમ તો નર્મદા નદીને લઇને ઘણી માન્યતાઓ પ્રચલિત છે. કહેવાય છે કે જે કોઈ સાચા મનથી એમની પૂજા અને દર્શન કરે છે. તેમને જીવનમાં એકવાર મા નર્મદા ચોક્કસ દર્શન આપે છે.

- જેમ ગંગા સ્નાનથી પુણ્ય પ્રાપ્ત થાય છે, તે જ રીતે નર્મદાના દર્શનમાત્રથી મનુષ્યના કષ્ટોનું સમાધાન થઇ જાય છે.

- અન્ય નદીઓથી વિપરીત નર્મદામાંથી નીકળેલા પથ્થરોને શિવનું રૂપ માનવામાં આવે છે. એટલું જ નહીં તે સ્વયં પ્રાણપ્રતિષ્ઠિત હોવાથી તેમની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા કરવાની જરૂર હોતી નથી, તેથી દેશમાં જ નહીં પણ વિદેશોમાં પણ નર્મદા નદીમાંથી નીકળેલા પથ્થરના શિવલિંગને સૌથી વધુ પૂજવામાં આવે છે.

 - એવું પણ કહેવાય છે કે ગંગા સ્વયં દરવર્ષે નર્મદાને મળવા અને સ્નાન કરવા આવે છે. મા નર્મદાને મા ગંગા કરતા પણ વધારે પવિત્ર માનવામાં આવતા હોવાથી જ દરવર્ષે ગંગાજી પોતે સ્વયંને પવિત્ર કરવા નર્મદા પાસે આવે છે. આ દિવસ ગંગા દશહરા હોવાનું માનવામાં આવે છે.

@Reva_FiLm વિશે થોડી વાતો ....

ગુજરાતી ફિલ્મ 'રેવા' 'મા નર્મદા'ની આસપાસ ફરતા સાંસ્કૃતિક મૂલ્યોનો પર્યાય છે. જે ગુજરાતી લેખક ધ્રુવ ભટ્ટની નવલકથા

 ' તત્વમસી ' પર આધારિત છે .

સામાન્ય રીતે, રીલીઝ સમયે ખૂબ જ સારી ફિલ્મ ન જોઈને અફસોસ થાય છે, પરંતુ 'રેવા' જોયા પછી કોઈએ ન કરવું જોઈએ કારણ કે આ ફિલ્મના સાર મુજબ, " મારે મારા માટે આ સમય પસંદ કર્યો છે, તેથી આ મારું નસીબ છે ."

આપણે જાણીએ છીએ કે આપણી સંસ્કૃતિમાં નદીઓનું વિશેષ સ્થાન છે . માનવ સંસ્કૃતિની શરૂઆતથી, માનવ - ચક્રમાં નદીઓની ભૂમિકાને શરીરના અંત સુધી આગળ વધારવા માટે . આપણી સંસ્કૃતિમાં આપણે નદીઓને માત્ર પાણીના સ્ત્રોત તરીકે જોતા નથી . અમે તેમની જીવનદાતા માતા તરીકે પૂજા કરીએ છીએ .

આજના સંજોગોમાં, જ્યારે દેશની પશ્ચિમી સંસ્કૃતિઓ , ત્યાંની પરંપરાઓને અનુસરવા માટે ફ્લેંગને ટક્કર આપી રહી હોય ત્યારે આ ફિલ્મ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે .

આજે આપણે આપણી જ પરંપરાઓને ઉંચી કરીને અંધશ્રદ્ધા અને રૂઢિચુસ્તતાને ટોણો મારતા હોઈએ છીએ, આવા સંજોગોમાં આ ફિલ્મ એક પાઠ આપે છે કે આ પરંપરાઓ હજી શરૂ થઈ છે, મતલબ કે તે અર્થહીન નથી , સાર્થક છે કારણ કે નિરર્થકતા ક્યારેય સદીઓ સુધી ટકતી નથી .

આપણી સાંસ્કૃતિક પ્રણાલીઓ પર બીજો આરોપ એ છે કે આપણે અતિશય આદરણીય અને ધાર્મિક છીએ . રૂઢિપ્રયોગો આપણા માટે પ્રચલિત છે કે "ભગવાન તમને આશીર્વાદ આપે છે ." " ફક્ત તમને જ અભિનંદન !"

વેલ , આદર અને ધર્મ તેમજ આ ફિલ્મ છે કે "આ દેશમાં હંમેશા બે છેડા  વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવ્યા છે . જ્યારે એક તરફ ત્યાં સંસ્કૃત જેવી સંપૂર્ણ ભાષાના મહાન વિદ્વાનો છે, તો બીજી બાજુ ત્યાં અભણ લોકો જે ' ઇન્દ્ર ' ને ' ઇન્દ્રા ' કહે છે.

આજે પણ કોઈ વૃદ્ધ મહિલાને દવા ખાવાની ના પાડી દેવાય છે પણ આસ્થા - પ્રસાદ સ્વરૂપે તરત જ સ્વીકારે છે .

આ દેશના મોટાભાગના લોકો ગામડાઓમાં રહે છે . "સખત મહેનત કરો . " ત્યાં સમગ્ર દિવસ દરમિયાન કામ લોકો માટે વૈજ્ઞાનિક કારણો જાણવામાં કોઈ રસ છે , પાપ - મૃત્યુ , શુકન - સરળ , અપશુકન  માર્ગો સમજાવવા માટે હશે !"

તેથી જ આપણી સંસ્કૃતિમાં આવી વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે .

આ સંસ્કૃતિમાં અંધશ્રદ્ધા છે કે નહીં તે અંગે દલીલ કરવા માટે પહેલા આ સાંસ્કૃતિક પ્રણાલીમાં જીવતા છેલ્લા માણસને સમજવું પડશે .

આ ફિલ્મમાં શ્રદ્ધાળુઓને ભોળી નજરે જોનારાઓ માટે એક મહત્વનો સંદેશ છે કે "કોઈને ધર્મમાં શ્રદ્ધા ન હોય તો ચાલશે, પરંતુ તેના વ્યક્તિત્વમાં આદરની ભાવના હોવી જરૂરી છે ."

આ દેશ આધ્યાત્મિકતા પર આધારિત છે, ધર્મ પર નહીં . બદલાતા સમય પ્રમાણે આ સંસ્કૃતિમાં ધર્મને અપડેટ કરવા માટે રજા હોય છે .

" આ સંસ્કૃતિના લોકો કે  જે ભગવાનની પૂજા કરે છે , ધર્મની નહીં !"

આ સંસ્કૃતિના લોકો માટે એવું કહેવાય છે કે , તેમના વર્તનમાં પ્રોફેશનલિઝમનો અભાવ હોય છે. કારણ કે ,તેમના અનુસાર પ્રોફેશનલિઝમ તેને કહેવાય છે જે તમે નથી, છતાં તમે બનવાનો પ્રયાસ કરો છો . જો તમે મીટિંગમાં હસશો, તો રોકો . જો તમને ગુસ્સો આવે છે, તો તેને નિયંત્રિત કરો , ભાષા બદલો,માર્ગો બદલો , બદલો -તમારી જાતને બદલો ,આ વ્યાવસાયીકરણ છે ! નહીં તો તમે મૂર્ખ ગણાશો !

પરંતુ આ ફિલ્મમાં બતાવવામાં આવ્યું છે કે ,આ દેશના લોકો સરળ, સ્પષ્ટ અને ભોળા છે કે તેઓ પોતાની લાગણીઓને કેવી રીતે નિયંત્રિત કરવી તે જાણતા નથી .

આ ફિલ્મ જોઈને એક વાત સમજાય છે કે આ દેશ વિકાસ અને ટેક્નોલોજી પર નહીં, લાગણી અને વિશ્વાસ પર આધારિત છે . અહીં દરેક વ્યક્તિ માટે છે ,જે ભગવાનની આજ્ઞા પાળે છે તે ભગવાન કરશે નહીં પરંતુ તે હંમેશા જીવ પર વિશ્વાસ કરો - જેમ તમે ભૂલશો નહીં તેમ ભગવાન તેમને ઓળખવા આવ્યા છે !

નામદેવો આપણી જ સંસ્કૃતિમાં જીવે છે તેનું ઉદાહરણ આપણને યાદ આવશે જ્યારે તેમની પાસે કૂતરો હોય તો જો તમે ભોગવિલાસમાં મુકતા હોવ તો તમારા નાથ તેમની રોટલી દૂર શોધી કાઢે છે , તો જુઓ કે કૂતરા પાછળ રહેતા નામદેવો - બળતણના બાઉલની પાછળથી દોડો અને બોલાવો તે છે. "ભગવાન, રોટલી ખુશ છે , પહેલા ઘી લગાવો , પછી તેનો આનંદ લો !"

પરંપરાગત વિધિઓ જોઈને આપણે વારંવાર વિચારીએ છીએ કે લોકોમાં આટલો પૂજ્યભાવ શા માટે હોય છે ? જવાબ છે કે ફિલ્મમાં " અનુભવ અલગ - અલગ વસ્તુઓનો અંદાજ કાઢે છે . ભગવાન છે તે મારો વિશ્વાસ છે કે મારું અનુમાન છે અને તે તમારું અનુમાન નથી . અને જ્યાં સુધી કોઈનું અનુમાન બંનેમાં અનુભવાય નહીં ત્યાં સુધી બંને અર્ધ-સત્ય છે . તેથી હું તમારા અર્ધ સત્યને માન આપું છું, તેથી તમારે પણ મારા અર્ધસત્યનો આદર કરવો જોઈએ ."

મોટાભાગની તેમની ફિલ્મો રજૂ કરે છે - તેમની પદ્ધતિઓના વર્ણનને આકાર આપતા નવા વલણો આવે છે જેમાં જમીની વાસ્તવિકતાની ગેરહાજરી જોવા મળે છે . જો AI . આ રૂમોમાં બેસીને ફિલ્મના નિર્માતાઓ તેમની કલ્પના પ્રમાણે ખોટા ભારતનું વિઝન આપી રહ્યા છે .

પરંતુ આ 'રેવા' તમે સંસ્કૃતિ વાસ્તવિક ભારતના ગામ કરતાં અન્ય , દેશની સંસ્કૃતિ , ત્યાં વિસ્તાર છે જ્યાં લોકો વાંચી ભાષા હશે - 

એક ગરીબ દ્રશ્ય , એક ફકીર અને તેનું જૂથ કહે છે "મારા ઘરે આવો , હું ખાલી પેટ પણ નહીં જવા દઉં !" જ્યારે આ સમૂહ તે ગરીબની ઝૂંપડીમાં જાય છે ત્યારે ખબર પડે છે કે તેના ઘરમાં અનાજનો એક દાણો પણ નથી . #Concept of@ "અતિથિ દેવો ભવઃ"

તેમ છતાં, તે ગરીબ આતિથ્ય માટે પુનરાવર્તન કરે છે કે "હું કોઈને ખાલી પેટ પર જવા દઈશ નહીં !"

જૂથ પણ આ સન્માનને માન આપે છે અને મીઠું મંગાવીને તેઓ સંતોષની લાગણી સાથે આગળ વધે છે .

ત્યારે તે જૂથની એક સ્ત્રી ફકીરને કહે છે કે તેં હજી કંઈ ખાધું નથી , તો મારા ઘરે જઈને ખાઓ !

ત્યારે ફકીર જવાબ આપે છે કે " આજે હું તમારા ઘરે ખાઉં છું, તેનો અર્થ એ છે કે તે ( ગરીબ ) અમને ભૂખ્યા પેટે બહાર લઈ ગયા છે ."

તમે આ દ્રશ્ય પરથી સમજી શકશો કે એક ગરીબ માણસ જેની પાસે કંઈ નથી , તે એક ફકીરને આતિથ્ય માટે વિનંતી કરે છે , જ્યારે ફકીર જેની પાસે કંઈ નથી , તે તેના આતિથ્યના સન્માનમાં ભૂખ્યા રહેવાનું પસંદ કરે છે .આ આપણી સંસ્કૃતિની ફિલસૂફી છે .

આ ફિલ્મ એવા નિર્માતાઓ માટે પણ એક બોધપાઠ છે જેઓ ભાષા , સંસ્કૃતિ અને ધર્મની આડમાં દેશને તૂટતો બતાવી રહ્યા છે . આ ફિલ્મમાં વિદેશી સંસ્કૃતિ છે , એક સ્વદેશી છે , આદિવાસી પણ છે પણ તેની કોઈને પડી નથી .

તે જ સમયે, ગુજરાતી ફિલ્મ હોવા છતાં , મધ્યપ્રદેશ , રાજસ્થાન અને ગુજરાતના સરહદી વિસ્તારોમાં બોલાતી હિન્દીનું સારું મિશ્રણ પણ આ ફિલ્મમાં જોવા મળે છે .

અંતે, તે વાક્ય સમજવા માટે, તમારે આ ફિલ્મ પણ જોવી જોઈએ, "આ જગતમાં જે વ્યક્તિ નમ્ર , જિજ્ઞાસુ , દયાળુ , બિન- અધિકૃત , ધર્મનિષ્ઠ , શાંત , સંતુલિત અને સંયુક્ત છે - તે મુક્તિને લાયક છે !" 

#Movie Link here below 👇Or Click here